Sáng ngày 17/03/2024; tại xã Lộc Khánh – huyện biên giới Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước đã diễn ra Lễ hội Phá bàu Kpoch của bà con dân tộc Khmer.
Hàng năm vào ngày 17/03; tại ấp Sóc Lớn, xã Lộc Khánh huyện Lộc Ninh tỉnh Bình Phước, bà con dân tộc Khmer thường tổ chức Lễ hội Dua Tpeng – Phá bàu. Đây là lễ hội của dân tộc Khmer được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Quyết định số 4615/QĐ-BVHTTDL ngày 20-12-2019.
Đến tham dự lễ di sản quốc gia của bà con dân tộc Khmer; còn có Lãnh đạo tỉnh Bình Phước.
Già làng ấp Sóc Lớn – Lâm Đinh chia sẻ: hồi xưa đã có phong tục như thế này rồi; cái bàu, sông, suối…là nơi tất cả anh em đi làm đồng, đi lao động để bắt cá theo sông, theo suối. Riêng cái bàu này hiện nay, địa phương không cho bắt cá để dành lại cho ngày hội, ai bắt trước, già làng sẽ phạt con lợn. Hình thức phạt để răn đe bà con hiểu và giữ lại bàu dành cho những ngày này phá bàu đoàn kết với nhau. Chiều hôm trước của ngày khai mạc lễ hội, chính quyền đã cho mọi thả khoảng 02 tấn cá phóng sinh xuống bàu…nhằm tạo ra không gian trong lành, có nhiều sức sống của các loài cá trong bàu để bà con đuổi bắt về làm cơm cúng lễ Phá bàu Kpot.
Bà Lê thị Ánh Tuyết – Phó chủ tịch UBND tinh Bình Phước, Trưởng BTC cho biết: trước đây đến với lễ hội Phá Bàu người dân không chỉ quan tâm đến việc đánh bắt hải sản mà còn quan tâm đến giá trị tinh thần mà thiên nhiên ban tặng cho họ sinh sống, cơm nó áo ấm…trải qua giai đoạn chiến tranh lễ hội bị ngưng không tổ chức nhưng qua một thời gian sau, các cấp lãnh đạo Đảng – Nhà nước ở địa địa phương, nhà nghiên cứu đã thấy đây là một lễ hội độc đáo mang giá trị văn hoá cộng đồng “lúa nước” của dân tộc Khmer nên quyết tâm giúp cộng đồng dân tộc Khmer khôi phục lại lễ hội. Sau 15 lần tổ chức lễ hội đã được công nhân là di tích văn hoá phi vật thể cấp quốc gia. Đó là niềm tự hào của xã Lộc Khánh – Lộc Ninh – tỉnh Bình Phước, trong những khách tham dự lễ hội Phá bàu Kpot hôm nay, có người đã từng tham gia lễ hội và…đến nay lễ hội trở thành giá trị văn hoá của Bình Phước, tôn vinh thêm nét đẹp văn hoá trong cộng đồng dân tộc Khmer.
Từ khi được công nhận là di sản văn hoá phi vật thể, đồng bào Khmer càng trân trọng lễ hội, gìn giữ và tổ chức quy mô hơn. Lễ hội Phá bàu của đồng bào Khmer ghi lại đời sống nông nghiệp canh tác lúa nước và nương rẫy của người dân trải qua bao đời… Thông qua lễ hội, đồng bào Khmer cầu mong thần linh phù hộ để được bình an, khỏe mạnh, mùa màng bội thu, cây cối tốt tươi, vạn vật sinh sôi nảy nở…
Trong ngày đi lễ Phá bàu Kpot, các gia đình chuẩn bị những vật dụng như: nơm, gùi, đồ xúc cá, giỏ đựng, cơm ống, nước uống, canh thụt, cá nướng… Dưới bàu nước, đàn ông, phụ nữ và trẻ em nhanh tay dùng các vật dụng bắt cá, tạo không khí vui tươi cho lễ hội.
Ở xã Lộc Khánh có ngôi chùa Sóc Lớn; có gần 50% người đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, trong đó cộng đồng người Khmer chiếm đa số, là nơi duy trì lễ hội từ trước cho đến nay. Vì vậy, để bảo tồn, phát huy di sản, chính quyền và nhân dân đã có các giải pháp bảo vệ. Hiện nay, huyện Lộc Ninh đã có phương án giữ lại các bàu nước để duy trì lễ hội. Đồng thời, tuyên truyền vận động bà con nhân dân bảo vệ các bàu nước, ngăn chặn trường hợp xâm hại, đánh bắt cá trái phép trong các bàu nước; thường xuyên bổ sung cá giống để phục vụ tốt hơn các hoạt động của lễ hội.
Hoạt động của lễ hội; không chỉ là sự tôn vinh và khẳng định những giá trị lịch sử, văn hóa của Lễ hội Phá Bàu, mà còn là sự ghi nhận những nỗ lực của địa phương, ban ngành, các cơ quan, đơn vị có liên quan trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản của dân tộc nói chung, di sản ở tỉnh Bình Phước nói riêng.